دفاع بیوتروریسم

عوامل مؤثر بر فعالیت سم

دز:

بعضی مواد در دزهای پایین مفید و در دزهای بالا سمی از قبیل مس ، روی ،فلوئور، کلرید سدیم، آهن ، سلنیم ، برخی از ویتامین ها و بسیاری از داروها لذا در این رابطه مرز سلامتی(marginal safety) تعریف می شود.

دفعات ورود:

1-بعضی مواد با داشتن خاصیت تجمعی و یا فزونی ضایعات ناشی از ورود تدریجی در درازمدت موجب مسمومیت می شوند مانندگوسیپول، اگزالات ها، آفلاتوکسین ها و مس (در گوسفند)

2- بعضی مواد به دلیل تحریک سیستم متابولیسمی مربوطه در بدن موجب ایجاد تحمل در دام می شود که از آن جمله می توان به اوره ، نیترات ، نیکوتین و یا مورفین و یا داروهایی مانند ریفامپیسین و دیازپام اشاره کرد.

راه ورود:

راه ورود در رخداد و شدت مسمومیت مؤثر است. موانع موجود در دستگاه گوارش معمولاً موجب کاهش اثرات سمی مواد می شود در صورتی که راه تزریقی بویژه تزریق وریدی بیشترین شدت و کمترین زمان بروز علائم را داراست.البته راه ریوی نیز یکی از راههای جذب سریع است

اشکال فیزیکوشیمیایی سم: حلالیت سم که متأثر از آنست بر میزان جذب و در نتیجه شدت مسمومیت زایی مؤثر است.ترکیبات غیر قطبی و محلول در چربی آسان تر جذب و توزیع شده و نفوذ آنها به بافتها و سلولها بیشتر است.موادی که بصورت مایع وارد دستگاه گوارش می شوند در صورتی که همراه چربی و روغن باشند جذب آنها بهتر از محلولهای آبکی و یا امولسیون است.

     ایزومرهای مختلف: ایزومرهای مختلف یک ماده شیمیایی هرکدام سم جداگانه ای تلقی می شوند چراکه اثر آنها می تواند کاملاً متفاوت باشد.نالورفین – مورفین :: هیوسیامین – آتروپین

سلامتی عمومی فرد:

بخصوص سلامتی اعضای حیاتی مانند کبد، کلیه ها و دستگاه گوارش.

دیگوگسین که برای درمان نارسایی احتقانی قلب در انسان استفاده می شود در موارد بیماری کلیوی در دوز درمانی موجب مسمومیت می شود.

آلودگی های انگلی کبد بویژه در دامها و یا هر بیماری کبدی به دلیل اختلال در متابولیسم مواد موجب ایجاد مسمومیت های دارویی می شود.

همچنین وجود ضایعات پوستی مانند زخم های وسیع باعث تسهیل جذب سموم از این طریق می گردد.

درجه حرارت بالای محیط نیز جذب پوستی سمومی مانند حشره کش ها را به علت خونرسانی زیاد پوست و ایجاد تعریق افزایش می دهد.

وضعیت تغذیه :

کمبودهای تغذیه ای مواد شیمیایی لازم برای سنتز آنزیم ها و یا مواد کونژوگه کننده را محدود می کند. در همین راستا کمبود انرژی ناشی از گرسنگی یا جیره فقیر با کاهش گلوکز خون ، فعالیت بسیاری از آنزیم های متابولیزه کننده مواد شیمیایی را کاهش می دهد. کمبود ویتامین هایی مانند C و E آسیب ناشی از رادیکالهای آزاد را افزایش می دهد. کلسیم ، روی و آهن رقیب فلزات سنگین مانند سرب در محل جذب از راه گوارش هستند و کمبود آنها به جذب بیشتر فلزات سمی کمک می کند.

دامهایی که جیره غنی از کربوهیدراتها دریافت می کنند حساسیت کمتری در مسمومیت ناشی از نیترات و یا اوره نشان می دهند. شکل و ترکیب جیره نیز در مسمومیت بعضی مواد مؤثر است. استفاده بیشتر از کنسانتره مسمومیت با گوسیپول را افزایش می دهد.

سن

افراد سنین کم  و یا خیلی پیر در برابر اثرات مضر سموم حساسیت بیشتری دارند.توانایی متابولیسم در این افراد کمتر است.

جنسیت:

در جنس نر به دلیل فعالیت بیشتر سیستم اکسیداز به علت هورمونهای استروئیدی آندوژن مقاومترند– گاهی این هورمون برعکس موجب حساسیت به بعضی مواد سمی از قبیل برخی ترکیبات ارگانوفسفات می شود.

در دامهای شیروار دفع مواد سمی لیپوفیلیک مانند هیدروکربنهای کلرینه از شیر موجب کاهش غلظت خونی آن و کاهش اثرات مسمومیت می گردد.

علائم و نشانه هاي بالینی مسمومیتها

تهوع و استفراغ: شایعترین علامت غیر اختصاصی

مسمومیتهاست که به علت تحریک مستقیم مخاط معده یا

ناشی از اثرات مرکزي سم جذب شده می باشد

درد شکم و اسهال: کمی بعد از خوردن مواد سمی مانند مواد

سوزاننده بوجود می آید که دستگاه گوارش را تحریک می کند

•   تظاهرات مغزي و عصبی - عضلانی

گیجی و عدم تعادل، اغماء، تغییرات رفلکسها، تشنج،اختلالات انقباضات عضلانی و هذیان و توهم

•   تظاهرات چشمی

تاري دید، کاهش دید، تغییرات مردمک چشم، خونریزي زیر ملتحمه

•   تظاهرات تنفسی

سرفه، دفع خلط و خس خس سینه، کاهش یا افزایش دامنه وتعداد تنفس و ورم ریوي

•   تظاهرات قلبی - عروقی

کاهش و افزایش تعداد و ضربان نبض و قلب، آریتمی هاي قلبی، کاهش یا افزایش فشار خون

به طور کلی درمان شامل چهار مرحله می باشد:

1) ممانعت از جذب بیشتر سم

2) خارج کردن سم جذب شده از بدن

3) درمان علامتی یا حفاظتی

4) تجویز آنتی دوت سیستمیک

سه مرحله اول را در اکثر مسمومیتها میتوان انجام داد ولی مرحله چهارم موقعی که ماده سمی کاملا تشخیص داده شد قابل اجرا می باشد، به شرطی که آنتی دوت اختصاصی وجود داشته باشد

جلوگیري از جذب سم خورده شده

در این مرحله بایستی سعی شود که جذب سم از دستگاه گوارش  به حداقل برسد.  موفقیت در این امر بستگی به زمانی که از خوردن سم می گذرد و همچنین سرعت جذب سم دارد.

تخلیه معده از طریق ایجاد استفراغ

با تحریک حلق و یا تجویز شربت ایپکا

شستشوي معده

تجویزذغال فعال

خارج نمودن سم از بدن

•         دفع ادراري

•         ایجاد دیورز  با تجویز دارو

•         دیالیز

•         تجویز آنتی دوتهاي سیستمیک

•         ترکیب شدن با سم: EDTA با سرب ، دیمرکاپرول با جیوه

•         اثر رقابتی با سم: آتروپین با موسکارین، نالوکسان با مرفین