دفاع بیوتروریسم

تشخیص آزمایشگاهی

 تشخیص موارد مشکوک به CCHF در آزمایشگاه با درجه ایمنی بالا ( Biosafty Level-4 ) انجام می گیرد.از روز ششم بیماری آنتی بادی IgM و IgG به روش ELISA از سرم بیمار جدا می شود. سطح IgM تا چهار ماه قابل اندازه گیری است و پس از آنIgG رو به کاهش می گذارد اما تا پنج سال قابل شناسایی می باشد.

روش تشخیص دیگر جداسازی ویروس از خون یا نمونه های بافتی است که با روشهایی مانند محیط کشت سلولی ، EIA  ، ایمنوفلورسانس و PCRدر اولین هفته بیماری قاببل انجام است ، ممکن است در مبتلایان به فرم کشنده و حاد پاسخ آنتی بادی قابل اندازه گیری نباشد که در این صورت جداسازی ویروس یا آنتی ژن ویروس کمک کننده می باشد.

درمان

 اگر فردی علائم منطبق بر تشخیص محتمل تب خونریزی دهندن کریمه کنگو را دارا باشد بایستی فوراً در شرایط ایزوله در بیمارستان بستری و مورد مداوا قرار گیرد . هنگام بستری معاینه دقیق پوست بیمار از نظر احتمال وجود کنه لازم است.

1- اقدامات حمایتی : شامل اصلاح آب و الکترولیت ، درمان DIC  و جبران حجم داخل عروقی از دست رفته می باشد.

در صورت افت شدید هماتوکریت ترانسفوزیون خون لازم است و در موارد ترمبوسیتوپنی شدید و نشانه خونریزی فعال تجویز پلاک کمک کننده است.

استفاده از تب بر و ضد استفراغ در صورت نیاز مانعی ندارد . از تجویز آسپرین به لحاظ احتمال شدید خونریزی خودداری گردد. کنترل مداوم علائم حیاتی تا پایان وضع بحرانی بیمار ضروری است. 

2-درمان ضد ویروس : ریباویرین در درمان مبتلایان تا حدود زیادی موثر است . طول دوره درمان ضد ویروسی ده روز است .ابتدا  30 mg/kg یک جا تجویز می شود.

 سپس15mg /kg هر 6 ساعت برای 4 روز 7/5 mg/kg هر 8 ساعت  برای 6 روز ادامه میابد . تجویز دارو در اسرع وقت و در شش روز اول بیماری با بهبودی بیشتری همراه بوده است. شکل داروئی موجود دارو شامل قرص های 100 و 200 میلی گرمی ، تزریقی و استنشاقی است.کمیته فنی کشوری ، ریباویرین خوراکی را برای شروع درمان در اکثر یت بیماران توصیه می نمایند ولی در موارد زیر نوع تزریقی با همان دوز خوراکی ترجیح دارد..

 -        علائم اختلالات سیستم عصبی مثل تشنج ، کما، اختلالات رفتاری و علائم لترالیزه

 -        علائم اختلالات شدید متابولیک مانند اسیدوز، دهیدراتاسیون شدید، هیپوتاسیون یا استفراغ های شدید

 -        علائمی که با پیش آگهی بدتری همراه است مانند: ترمبوستیوپنی کمتر ازصدهزار در سه روز اول بیماری یا کمتر از 20000 در هر زمان دیگر ، هموگلوبین کمتر از 7 گرم در دسیس لیتر و علائم DIC

 -        نارسایی کبدی ، نارسایی ریوی و ادم ریه

 توجه : به خاطر تراتوژیون بودن دارو مصرف آن در خانمهای باردار فقط در صورت وجود تهدید جان مادر بلا مانع است.

پیشگیری

اساس پیشگیری مبتنی بر سه رکن عمده شامل بیمار یابی و درمان به موقع مبتلایان ، افزایش آگاهی عموم مردم ( در زمینه راههای انتشار و پیشگیری بیماری ) و همچنین هماهنگی بیم بخشی با ارگانهای ذیربط جهت مبارزه با بیماری است . به اختصار می توان روش کنترل و پیشگیری بیماری را تحت عناوین ذیل ذکر نمود.

 1- حذف ناقل : کنه ناقل هیالوما که پس از آلودگی به ویروس مادام العمر آلوده باقی می ماند ، تقریباً در اکر نقاط پرورش دام کشور ما وجود دارد لذا کنه زدایی دامها و کاهش جمعیت ناقل به کنترل بیماری می تواند کمک نماید . البته مسلم است چنین اقداماتی در محیطهای دامپروری امروزی با امکانات زیست محیطی مناسب موثر است . در غیر این صورت دامپروری سنتی که از فضای مناسب و استاندارد برخوردار نیستند چندان موثر نخواهد بود.

 2- محافظت از گزش توسط ناقل:کسانیکه در محیطهای روستایی و دامپروری خصوصاً در فصول بهار تا پاییز حضور دارند بایستی اقدامات حفاظتی فردی جهت دور ماندن از گزش کنه را دانسته و رعایت نمایند . این اقدامات عبارتند از : استفاده از مواد دور کننده حشرات بر روی بدن ( مثل DEEt ) و لباس ( مانند پرومترین ) ، پوشیدن نواحی در معرض گزش کنه مانند استفاده از دستکش ، پاچه شلوار را داخل جوراب کردن ، بستن دکمه سرآستین،  بررسی منظم لباس و پوست از نظر وجود کنه و در صورت وجود برداشتن آننها به طریقی که موجب ماندن قسمت دهانی کنه در پوست نشود. از له کردن کنه بر روی پوست بدن به شدت پرهیز شود.

 3- پرهیز از تماس با منبع بیماری :تماس مستقیم پوستی مخاطی با خون و ترشحات آلوده دامی در حین ذبح یا زایمان دام موجب انتقال بیماری می شود. لذا در حین چنین اقداماتی بایستی از دستکش و لوازم محافظتی استفاده نمود . به عموم مردم نیز توصیه می شود از ذبح دام در محیط خارج از  کشتارگاه خودداری نماید . با توجه به اینکه اسیدوزی که پس از چند ساعت از ذبح دام در جسد حیوان پیدا می شود. موجب از بین رفتن ویروس می شود در کشتارگاههای صنعتی لاشه دام به مدت 24 ساعت در فضای 4 درجه سانتی گراد نگهداری می شود و سپس به بازار عرضه یا منجمد می گردد.

 لذا توصیه  بر این است که افراد از مصرف گوشت دامی به طور غیر بهداشتی ذبح و عرضه گردیده است ، خودداری نمایند . نهایتاً اقدام احتیاطی دیگر پوشیدن دستگش هنگام تماس با گوشت و خون دامی مشکوک می باشد. با توجه به حساسیت ویروس نسبت به حرارت و از بین رفتن ظرف 15 دقیقه در حرارت 85 درجه سانتی گراد در صورتیکه فرآورده های دامی به خوبی با حرارت پخته شود ، خطر انتقال بیماری متصور نخواهد بود.

  4- کنترل آلودگی دامی : مهمترین اصل در کنترل بیماری کریمه کنگو دامی ایجاد قرنطینه های بیم مرزی دامی است تا بطور جدی از تردد دام آلوده جلوگیری شود لذا به عموم مردم بایستی توصیه نمود به شدت از خرید و مصرف گوشت دامی که به طریق غیر قانونی و قاچاق وارد کشور می شود ، شناسایی دام های آلوده با تست های سرولوژی و معدوم نمودن آنها روش  عمومی و موثری در کنترل آلودگی نبوده است.

 5- بیمار یابی و درمان به موقع : با توجه به اینکه تماس با خون و ترشحاتفرد مبتلا نیز موجب انتقال می شود شناسایی به موقع بستری و درمن علاوه بر کاهش میزان مرگ و میر اقدامی اساسی در پیشگیری از انتشار بیماری نیز محسوب می گردد لذا در شرایط فعلی که بیماری به صورت بومی در اکثر نقاط کشور ما دیده شده است این رسالت بر دوش کلیه همکاران گروه پزشکی است که هنگام مواجه با افراد مبتلا به تب و خونریزی و به ویژه ترمبوسیتوپنی به فکر تب کریمه کنگو نیز بوده و جهت تشخیص و درمان فوری بیماران را راهنمایی فرمایند.

 6- ایزولاسیون بیمار : یکی از جلوه های انتشار بیماری عفونت بیمارستانی ( نازوکومیال )است. به لحاظ سهولت سرایت بیماری از فرد مبتلا به مراقبت کنندگان تا کنون همه گیریهای ناگهانی و شدیدی از این طریق در سطح دنیا دیده شده است.

 لذا بیماران با تشخیص محتمل بیماری که دارای خونریزی فعال می باشند بایستی در اطاق خصوصی ایزوله بستری شوند و ملاقات بیمار تا حد مراقبت های ضروری محدود شود . پرسنل بایستی از لوازم حفاظتی به منظور پیشگیری از تماس پوست و مخاطشان با خون و دیگر مایعات بدن بیمار استفاده نمایند . در برخورد با بیمارانی که مبتلا به سرفه ، استفراغ ، اسهال یا خونریزی فعال هستند باید برای پیشگیری از وسایل حفاظتی تماس با این بیماران شامل کلاه ،عینک،دو جفت دستکش ، روپوش ، گان ، پیش بند پلاستیکی و چکمه استفاده شود.

 رعایت اصول احتیاطات همه جانبه در خصوص سوزنهای یکبار مصرف ، تیغ و دیگر لوازم برنده بایستی مد نظر قرار گیرد . بهترین روش ضد عفونی لوازم استفاده از حرارت و یا مواد گندزدای کلردار است . توصیه می شود بیمارانی که خونریزی دارند تا کنترل خونریزی جا به جا نشوند.

 توصیه می شود ظروف نمونه گیری از این بیماران پلاستیکی باشد و روی آن برچسب ( خطر سرایت بیماری ) نصب گردد.

 7- پیگیری موارد تماس با منبع عفونت : تمام موارد تماس در فضای بسته ظرف سه هفته پس از شروع علائم بیماری بایستی شناسایی شوند همه آنها حداقل دو هفته مراقبت شوند موارد تب بالاتر از 3/ 38 سانتی گراد فوراً در مرکز درمانی دارای امکانات ایزولاسیون بستری شوند.

 بنابراین محل اسکان بیمار از دوهفته قبل از بیماری بایستی مشخص شده و دنبال موارد گزارش شده یا تشخیص داده نشده بگردید . نهایتاً اینکه نیازی به تهیه نمونه خون اطرافیان بدون علامت و ارسال به انستیتو پاستور نمی باشد در هنگامی که پرسنل مراقب بیمار در معرض تماس پوستی یا پوستی مخاطی با خون ، مایعات بدن و یا فضولات بیمار قرار می گیرند بایستی فوراً سطح آلوده را با آب و صابون بشویند . سطوح مخاطی مانند ملتحمه نیز با مقادیر فراوان آب یا محلول شستشوی چشم شسته شود . اینگونه افراد باید حداقل به مدت 14 روز تحت نظر بوده و درجه حرارت بدن آنها روزانه کنترل شود و در صورت ظهور علائم بالینی منطبق بر تعریف مشکوک درمان آغاز گردد

 در کارکنان بهداشتی درمانی و آزمایشگاهیب چنانچه هنگام مراقبت بیمار مبتلا به CCHF  سوزن آلوده یا هر وسیله تیز آلوده به پوست آنها نفوذ کرد لازم است به عنوان شیمیوپروفیلاکسی از ریباویرین به مدت پنج روز به مقدار 200 میلی گرم هر 12 ساعت استفاده نمایند.

 8 – واکسیناسیون : گرچه واکسنی مشتق از مغز موش به صورت کشته شده علیه CCHF  تهیه شده است و در مناطق محدودی از اروپای شرقی استفاده شده است ، فعلاً واکسن موثر و بی خطر برای مصرف همگانی در انسان فراهم نشده است.

مراقبت از بیماري

 نظارت و مراقبت هر بیماری مبتنی بر داشتن تعریف استاندارد از مورد بیماری می باشد . کمیته فنی کشوری به منظور ایجاد هماهنگی لازم در سیستم مراقبت و درمان بیماری سه تعریف ذیل را پیشنهاد نموده است

تعریف مورد مشکوک( Suspected ) CCHF: شروع ناگهانی بیماری باتب + درد عظلات + تظاهرات خونریزی دهنده ( شالمل راش ، پتشی. اکیموز، خونریزی از بینی و مخاط،

دهان ، استفراغ خونی یا ملنا ، هماتوری + شواهد اپیدمیولوژیک (سابقه گزش کنه یا له کرن کنه با دست ، تماس مستقیم با خون یا بافتهای تازه دامم و حیوان آلوده ، تماس مستقیم با ترشحات دفعی بیمار قطعی یا مشکوک به CCHF اقامت یا مسافرت در یک محیط روستایی که احتمال تماس با دام وجود داشته اما یک تماس خاص تصادفی را نمی توان مشخص کر.)

تعریف مورد محتمل ( Probable) CCHF: موارد مظنون + ترمبوسیتوپنی ( پلاکت کمتر از 000/150 در میلی متر مکعب ) که می تواند بالکوپنی ( گلبول سفید کمتر از 3000 در میلی متر مکعب ) یا لکوسیتوز ( گلبول سفید بیش از 9000 در میلی متر مکعب ) همراه باشد..

تریف قطعی : موارد محتمل + تست سرولوژیک مثبت یا جداکردن ویروس

توجه :موارد محتمل بیماری طبق دستورالعمل نحوه درمان باریباویرین تحت درمان قرار می گیرد.

-        در صورت طبیعی بودن فاکتورهای خونی در روز اول بستری بیمار به مدت سه روز تحت نظر بوده و چنانچه در این مدت 50% کاهعش گلبولهای سفید و پلاکت ها ایجاد شود باید بهه عنوان مورد محتمل تحت درمان قرار گیرد.

-        موارد مشکوک به بیمارستان ارجاع و از طریق بیمارستان در صورت قرار گرفتن در چار چوب تعریف محتمل ضمن درمان و گزارش تلفنی بهداشت شهرستان نمونه سرم خون طبق دستورارلعمل تهیه و با هماهنگی مرکز بهداشت استان به انستیتو پاستور ایران بخش آربوویروس ها و تب های هموراژیک ارسال گردد . اضافه Triton  x-100 با غلظت یک درصد به نمونه خون پس از 60 دقیقه موجب غی فعال شدن ویروس می شود ولی برر آنتی بادی موجود در سرم تأثیری نمی گذارد لذا جهت پیشگیری از انتقال بیماری توصیه می گردد.

نحوه نمونه گیری : از هر بیمار سه نوبت نمونه سرم گرفته می شود.

-        نمونه اول : بلافاصله پس از تشخیص بالینی

 -        نمونه دوم : پنج روز پس از نمونه اول

 -        نمونه سوم : ده روز پس از نمونه اول

 -         در هر نوبت 10 سی سی خون با احتیاط کامل گرفته شود و بلافاصله پس از لخته شدن به دقت سانتریفوژ و سرم آن را جدا کنید . در سه لوله پلاستیکی درب پیچ دار هر کدام 5/1 سی سی سرم ریخته و درب آن را محکم بسته و سپس به وسیله پارافیلم پوشاندیدهو هر سه لوله را در یک لوله بزرگتر ( 50سی سی ) قرار دهید . لوله برزگ را در داخل واکسن کاریر مجاور کیسه یخ گذاشته و در اسرع وقت ( حداکثر ظرف 5 روز پس از نمونه  گیری ) به آزمایشگاه انستیتوپاستور ارسال نمائید در آنجا نمونه ها از نظر وجود آنتی بادهای ضد ویروس به روش  الایزا مورد امتحان قرار می گیرنر . ضمناً نمونه ای نیز به انستیتو پاستور سنگال فرستاده می شود تا ضمن بررسی تأئیدی از نظرCCHF به لحاظ بیماریهای تب دانگ دره ریفت و ست نیل و چیکو نگونیا نیز آزمایش شوند لذا بذکر است تا پایان سال 1380 هیچ نمونه ای از نظر بیماریهای  مذکور مثبت نشده اند . بدیهی است مرکز بهداشت شهرستان به محض دریافت خبر بروز موارد مشکوک به بیماری از طریق عوامل فنی ، محیطی بررسی صحت و سقم موضوع و تنظیم بررسی اپیدمیولژیک می پردازد . این اقدام با مراجعه به محل بستری و سکونت بیمار و همچنین بررسی اطرافیان در تماس صورت می پذیرد.

تهيه و تدوين:
دکتر محمد جواد دهقان نيري،متخصص بيماريهاي عفوني،بيمارستان شهيد هاشمي نژاد 
علي هزاره مقدم (کارشناس بيماريها)